In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
december 10th, 2021 by Jaap de Jong

Wat de zee verzwijgt! Wat dood niet tekent, is er nooit geweest

Ik las vanmorgen in De Waarheid van 28 mei 1988 een recensie van de dichtbundel Wat de zee verzwijgt van H.J. de Roy van Zuydewijn (1927-2019). Recensent is de onlangs overleden Wessel ten Boom (1959-2021). De krant – als eerste in tabloidformaat – wilde zich in die jaren ontwikkelen tot de krant voor links Nederland en men had ook daarom meer aandacht voor cultuur. Voorheen was dat iets marginaals in de partijkrant die zich desondanks De Waarheid noemde.

De bespreking is van hoog niveau. Ten Boom zet De Roy van Zuydewijn in de traditie van Herman Gorter, James Joyce en Heiner Müller die stof uit de klassieke literatuur ontlenen voor het positioneren van een eigen program. De poëzie van De Roy van Zuydewijn  – die in deze bundel het Odysseus-motief hanteert – wordt door hem beschreven als een anti-burgerlijk fenomeen waaraan iedere vrijblijvendheid ontbreekt. Hij zag af van het poseren van het vrije bewustzijn in een onvrije maatschappij met de bijbehorende vrijblijvendheid die eigen is aan de pose.

In de poëzie van De Roy van Zuydewijn gaat het volgens Ten Boom om de inzet van het eigen vlees en bloed in een wereld die kritiek verdient: een militante kritiek op al het voorlopige en bestaande als het aan Ten Boom zou liggen. Kritiek die in het huidige politieke discours overigens ook niet misplaatst is waarin zogenaamd het pragmatisme leidend is, maar waarvan de keuzes maar al te vaak nadelig uitvallen voor de publieke zaak die bestuurders zeggen te dienen. Geef het volk hun brood en spelen, maar laat ons de knikkers en het spel. Consumeer je kapot en verdwijn daarna in die zee van eeuwige vergetelheid.

Het knappe aan de bundel is intussen dat die verleiding als ook die van het zoete “dichterlijke” afzien van kritiek wel wordt benoemd in de vormvaste bundel met 123 kwatrijnen in het rijmschema a-a-b-a: “Laat het weer zijn zoals het vroeger was / in bed, op ons zacht verende matras / wie let er op het kraken van de wielen / zolang de naaf nog meegeeft op de as?” (kwatrijn 91).

En dan is er nog iets dat mìj aanpreekt als lezer die nog voor het definitief doorknippen van de navelstreng door de bevinding werd overmand. De intertekstuele verwijzing (kwatrijn 39) naar het schitterende verhaal van de Jacobsworsteling en naar de roeping van de mens wiens enige roeping is om mens te zijn. Bedenk wel: “mens is alleen de vleesgeworden geest / wiens heup niet van het tweegevecht geneest / waarin hij met zijn Demon heeft geworsteld / wat dood niet tekent, is er nooit geweest.”

Wat dood niet tekent, is er nooit geweest.

Méér nieuwe oude boeken bij antiquariaat Cornelissen & De Jong, ook uit de collectie Ten Boom, waaronder de dichtbundel van H.J. de Roy van Zuidewijn.

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com