Gistermiddag liep ik naar de plaatselijke boekhandel Van de Velden in de Broerenkerk. Ik kwam over de Grote Markt en liep tussen de stegen door naar de boekhandel. Intussen dacht ik aan het gruwelijk lot van de wederdoper Harmen Hoen (-1535) en zijn dochter Sophie Harmensdr. (ca. 1515-1565) die daar ooit woonden. Harmen werd op 28 juli 1535 in Amsterdam gevierendeeld. Die gebeurde onder het oog van Sophie, die ook wel Gele Fie werd genoemd. De beul deed zijn werk; haar vader – het eigen vlees en bloed – werd doorsneden. Tot vier keer toe.
Harmen Hoen weigerde tot op het laatst toe te knielen voor zijn rechters. Eerder had hij de inquisiteur Barend Gruwel – what’s in a name – suspecte boekjes laten zien. De dochter zag het lot van haar vader. Intergenerationeel trauma. Het liep niet goed af met Gele Fie, maar dat is een ander verhaal dat ik eerder beschreef.
Mijmerend over macht, religie, vrijheid en gelijkheid belandde ik in de Broerenkerk bij de tafel met nieuwe literatuur. En daar lag hij: George Orwell met een nieuwe 36e druk van Animal Farm. Ik sloeg het boek open en belandde midden in de toespraak van de oude Majoor, bekroond rasvarken, die de vorige nacht een droom had gehad en daarover vertelde. De oude Majoor verstond de zin van het leven. Hij had dan ook veel tijd gehad om daarover na te denken:
‘Wel kameraden, wat is de zin van ons leven? Laat het me ronduit zeggen: onze levens zijn ellendig, zwaar en kort. Wij worden geboren, wij krijgen zoveel voer als nodig is om te kunnen blijven ademen, en wie van ons daartoe geschikt is, is gedwongen te werken tot zijn laatste beetje kracht; en op het ogenblik dat we niet meer bruikbaar zijn, worden we met afzichtelijke wreedheid afgeslacht. Geen dier in het koninkrijk kent iets van geluk of vrije tijd nadat het de leeftijd van één jaar heeft bereikt. Geen dier in het koninkrijk is vrij. Het leven van een dier is misère en slavernij: dat is de zuivere waarheid.’
En dan vraagt Majoor of dit de natuurlijke toestand is. Nee, natuurlijk niet. En nog weer verder vaardigt hij zijn geboden uit. Zeven wetten en een lied, een lied van de gouden toekomsttijd. Wetten voor na de Opstand. Alle revoluties hebben een lied, altijd hetzelfde liedje. Het mooiste gebod, zo vind ik, is ook voor het varken Majoor het hoogste gebod: geen dier mag ooit zijn gelijke tiranniseren. Geen dier mag ooit een ander dier doden. Alle dieren zijn gelijk.
En de wet staat natuurlijk boven alles, ook in tijden dat sommige varkens meer gelijk zijn dan andere varkens. Orwell is een groot schrijver. Ik hou veel van hem, al neem ik hem kwalijk dat hij Charlie Chaplin ooit op een zwarte lijst zette als een vermeende vriend van communisten. Ik kocht Animal Farm en rekende ook De jood Süss van Lion Feuchtwanger af. Daarna wandelde ik welgemoed terug. Langs de Glazen Engel, een beeld van de aartsengel Michaël ontworpen door de kunstenaar Herman Lamers. De Engel is van glas, doorzichtig tot op God, beschermengel van Zwolle.
Michaël staat op de Grote Markt waar ik als altijd weer aan Gele Fie denk. Zij woonde daar op die markt, samen met haar vader en moeder. Lang geleden. Ze was niet goed, maar ook niet geheel slecht. Ze was een kind dat speelde. Hier op de Grote Markt. Eerst met knikkers, daarna met mensen. En ze ging ver. Te ver. Aan het einde gekomen, waar haar het vuur en de verbranding wachtte, rukte men haar ook nog de tong uit, waarna ze werd geradbraakt.
Het verhaal blijft. En het lied ook: Dieren van het Koninkrijk | Al gij dieren, wijd en zijd | Hoor en voer mijn boodschap verder | Van de gouden toekomstijd.
