Vic van de Reijt (fotograaf Ringel Goslinga)
Met Willem Elsschot kwam ik voor het eerst in aanraking op de middelbare school. Niet via mijn docent Nederlands, die de literatuur liet ophouden bij de Tachtigers, maar via mijn jongere broer en mijn moeder. Mijn broertje zat op de HBS en worstelde zich voor zijn leeslijst door Lijmen-Het Been. Mijn moeder zorgde voor het uittreksel. ‘Dat boek moet jij ook lezen,’ zei mijn moeder, ‘dat gaat over het zakenleven, heel interessant, je vader werkt bij V&D, zo leer je zijn wereld ook kennen.’
Op het gymnasium hadden wij geen verplichte boekenlijst (’jullie lezen toch wel’, dacht de rector), dus ik las voor mijn plezier die geestige en soms onbegrijpelijke roman over Het Wereldtijdschrift, waarin helaas geen sprake was van de heren Vroom en Dreesman, maar Boorman en Laarmans bleken uitstekende vervangers. Tijdens mijn studie Nederlands in Amsterdam maakte ik kennis met de jonge uitgever Kees Aarts, die het virus van het boeken verzamelen op mij overbracht: Van het Reve, W.F. Hermans, de dichters van Barbarber en Gard Sivik, en Elsschot natuurlijk, van wie ik slechts één boek kende, maar van wie een Verzameld werk in één band was uitgegeven, dat sindsdien als onvindbaar gold.
Het duurde een jaar tot ik er een zag liggen, in de etalage van het morsige antiquariaat van mevrouw Jansen in de Spuistraat. Ooit was ik daar binnengestapt en meteen weggekeken, druk als mevrouw Jansen het had met de heren in regenjas die daar vanonder de toonbank pornobladen kwamen kopen. ‘Ben je er alweer? Ik heb niks voor jou,’ zei mevrouw Jansen. Met veel moeite wist ik haar richting etalage te bewegen. ‘Negen gulden en wegwezen!’
Deze zesde druk van het Verzameld werk (de blauwe kartonnen band uit 1963) was het begin van mijn Elsschot-verzameling, die in de loop der jaren verhonderdvoudigd is. Ik heb alles al, in alle drukken tijdens Elsschots leven verschenen, maar blijf bijkopen, steeds mooiere exemplaren. De doubletten gaan nu de deur uit, met een aantal muurbloemen waar ook geen plaats meer voor was – Vic van de Reijt
