Ik was vanmiddag bezig met boekendozen te verplaatsen en dat niet alleen: ik sorteerde ook de inhoud van die dozen. Op enig moment kwam ik de 31 deeltjes (minus 1) van de Studienausgabe van Karl Barth tegen. Bij het lezen van zijn naam was ik terug in de jaren tachtig: bij de godsopenbaring van H.M. van Randwijk, de Gereformeerde Kerken in Hersteld Verband en de bibliotheek van een gereformeerd predikant in Roemenië.
Ik ben zeker geen ingewijde in de theologie van Karl Barth, noch heb ik plannen dat te worden. Wel las ik vroeger zijn Nederlandse adepten, met name Buskes en Geelkerken. En toen ik in einde december 1989 met het eerste konvooi in Roemenië was bezochten we de voorganger van een Hongaars Gereformeerde Kerk die Nederlands sprak. Een deel van de bibliotheek van die predikant bestond uit boeken van Buskes en Barth en ik herinner mij dat ook de theoloog Van Niftrik er bij stond. Mijn interesse en sympathie ging in die jaren uit naar de groep die zich met Geelkerken in 1926 verenigden als de Gereformeerde Kerken in Hersteld Verband. Zij werden door de Kuyperianen uit de Gereformeerde Kerken gestoten, omdat ze niet overtuigd waren dat de bijbel letterlijk moet worden uitgelegd: “had de slang nu wel of niet gesproken tegen Eva op die prachtige nazomermiddag in september?”, zo wilden de synodeleden weten. En ze vroegen om een categorisch antwoord. Ook toen was de werkelijkheid voor sommigen binair.
Zelf ben ik er nochtans zeker van dat de slang nog steeds spreekt. Ik hoor hem elke dag opnieuw sissen, maar dit geheel terzijde.
De voorman van Vrij Nederland, de schrijver-journalist Henk van Randwijk, was in de jaren dertig lid van dat kerkgenootschap. Veel leden stemden vóór de oorlog op de Christelijk-Democratische Unie, een progressieve partij die in 1946 opging in de Partij van de Arbeid, mede gestimuleerd door de theologische denken van Barth dat de christelijke en seculiere leefwereld verbond. En vanuit de Barthiaanse theologie kon je christelijke partijen en de door hen gevolgde politiek, gewoon zien als een vorm van heidendom: Religion ist Heidentum, zegt Barth ergens. Ik denk wel dat Barth en zijn adepten mij hielpen om door te breken 😉
Van Randwijk was bevriend met Buskes die in mei 1966 ook zijn rouwdienst leidde. In die dienst stond de psalm centraal die van Randwijk zo prachtig vond. In een interview vertelt hij dat hij altijd weer “gepakt werd door de centrale boodschap van het christendom dat, wie wij God noemen, barmhartigheid is. Vaak op een onnaspeurlijke wijze en lijnrecht in strijd met de werkelijkheid die we zien. Maar het diepste geheim van de kosmos is geen vijandschap, geen wreedheid, geen ongenaakbaarheid, maar barmhartigheid. ‘Hij is het die ons Zijn vriendschap biedt’, staat er ergens in de psalmen en dat vind ik zo wonderbaarlijk mooi. Zo mooi dat je je eigenlijk niet kunt voorstellen dat dit in een mensenbrein is opgekomen. Dus zal het, verdorie, toch nog een openbaring zijn.”
Ik vind het inderdaad ook een prachtige uitspraak, al weet ik verder niks van al die andere diepe geheimen van de kosmos. Hoewel geen ingewijde, denk ik dat de uitspraak van Van Randwijk – zou het dan toch openbaring zijn?” – een typisch door Barth geïnspireerde uitspraak was: Kennis van God komt niet door ervaring van de wereld maar door openbaring van buiten de wereld, zo meende Barth.
Enfin, u kunt het allemaal nalezen in de delen 2 tot en met 4 van de Studienausgabe van het werk van Barth en vast ook nog wel in andere delen waarin Die Offenbarung Gottes ter sprake komt.
