In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
augustus 30th, 2021

“De mens moet naakt!” Over Ralph Springer en Hans Borrebach

Het tragische leven van Ralph Springer (1886-1942) is hier eerder besproken. De voormalige loodgieter schreef tussen 1917 en 1932 meerdere werken, waarvan er vier bij ons worden aangeboden. Onder het pseudoniem Marinus Gijzen Sr. schreef hij ook nog een drietal brochures (Een literatuur-dictator, Het antisemitisme en Bonzen). Hij was ooit communist, maar keerde zich tot het fascisme. Dat voorkwam niet dat hij in 1942 in Auschwitz werd vermoord.

’t Brokkenhuis is een intrigerende politieke ideeënroman waarin de hoofdpersoon Louis Barrèl als lijder aan een ‘gebroken hart’ wordt opgenomen in het sanatorium ‘t Brokkenhuis. Zijn vrouw Pia verlangt een huwelijk dat vrij was van seks, maar dat vermag Barrèl niet op te brengen. Hij ondergaat een behandeling – in drie fasen – die hem uiteindelijk tot de herboren Nieuwe Mens moet brengen. In de laatste fase krijgen de patiënten visioenen met beelden van de nieuwe wereld en is men genezen. Barrèl verlaat het sanatorium echter voortijdig en wordt op weg naar huis ogenblikkelijk verliefd op het eerste meisje dat hij ziet.

Dat laatste is ietwat ironisch, ook al omdat Springer zelf ook nogal snel “verliefd” raakte op de eerste de beste nieuwe beweging die zich aandiende. Hij baande zich een kronkelende weg door het politieke landschap uit de eerste helft van de twintigste eeuw waarbij hij de ene beweging inruilde voor de andere en ten lange leste wordt opgeslokt en vernietigt door het fascisme.

Het bandontwerp en de drie kleurenillustraties zijn van Hans Borrebach (1903-1991), fotograaf en illustrator, die onder meer de boeken van Cissy van Marxveldt illustreerde. Borrebach was aanhanger en propagandist van het nudisme; de opvatting dat er niets in de weg moet staan tussen mens en de natuur, zelfs geen dun linnen: “de mens moet naakt”. Het is misschien een wat merkwaardige combinatie, maar ik vermoed dat het Ralph Springer vooral om de naakte waarheid over mens en maatschappij ging. Hans Borrebach publiceerde enkele pornografische romans en werkte aan een seksencyclopedie.

Volgens Borrebach was er geen uitgever die deze encyclopedie durfde uit te geven. Een saillant detail is dat Hans Borrebach, blijkbaar toch een wat schimmige figuur, tijdens de oorlog het affiche voor de nazistische propagandafilm Jud Süss zou hebben ontworpen.

Robin Arntz schreef in 2019 een interessante bachelorscriptie over dit werk van Springer waarin hij de roman op verschillende niveaus analyseert (op verhaalniveau, lezersniveau, incl. intertekstuele elementen). Het gaat om: De Mensch moet naakt! Een normatieve analyse van ’t Brokkenhuis door Ralph Springer

Het boek van Springer is, net zoals de andere hier aangeboden romans van Springer, afkomstig uit de collectie van Igor Cornelissen. Niet verwonderlijk, want mensen als Ralph Springer – met hun (al dan niet dramatische) ideologische keuzes en levensloop – hadden altijd zijn volle aandacht.


Ralph Springer (1932). 't Brokkenhuis. Een sanatorium voor lijders aan een "gebroken hart". Leiden: Algemene Boek en Handelsmaatschappij v.h. Batteljee & Terpstra. I.g.st., vergeeld papier, 347 pp. Voorwoord ("woord van waardering" van dr. Frans Dülberg. Bandontwerp op voorplat en twee illustraties (in kleur) van Hans Borrebach (de eerste (van drie) illustratie mist, en is hierboven afgebeeld). Uit de collectie van Igor Cornelissen. Zeer zeldzaam. Niet meer leverbaar.

Méér nieuwe oude boeken bij antiquariaat Cornelissen & De Jong, ook van Ralph Springer.

november 4th, 2020

Ralph Springer en het fonds Verlag Allert de Lange

Toen ik boeken van en gegevens over de joodse loodgieter Ralph Springer (1886-1942) begon te verzamelen, vond ik in een Amsterdamse antiquariaat ook deze verhandeling over scherts en minnerij uit 1922.

Springer, die in de marxistische Nieuwe Tijd debuteerde, werd fascist. Dat verhinderde niet dat hij later als jood in een concentratiekamp werd vermoord. Hij schreef veel. Of hij daarnaast lood bleef gieten ben ik niet te weten gekomen. Het boek De oude zaak Godefrooi. Boek van scherts en minnarij is goeddeels in een soort Amsterdams dialect geschreven. Hoofdstuk tien van de roman heet Intimiteiten.

Ik verklap verder niets, behalve dan de naam van de uitgever: Allert de Lange (1855-1927). Hij was de vader van Gerard de Lange die in de jaren dertig Duitse exil literatuur uitgaf. Allert de Lange begon in 1880 zijn boekhandel aan het Damrak 62, het pand kocht hij in 1885, mede met het vermogen van zijn vrouw Rijkje. Gerard maakte van de uitgeverij, die later bekend was als Verlag Allert de Lange, een succes. Dat succes dankte hij aan Hilda van Praag-Sanders die bijv. Stefan Zweig, Max Brod en niet te vergeten Joseph Roth bij hem binnen bracht. Zelf zat Gerard het liefst op café, zo las ik ergens.

Ralph Springer wacht intussen op zijn biograaf. Het hoeft geen dik boek te worden, wel een mooi boek. Met gepaste aandacht voor de tragiek van déze man.

Springer, R. (z.j.[1922]). De oude zaak Godefrooi. Boek van Scherts en Minnarij. Amsterdam: Allert de Lange. I.g.st., gebonden in linnen met rode belettering, 206 pp. Zeldzaam. Uit de collectie Igor Cornelissen. € 35,50 (incl. verzendkosten). Bestellen? Neem contact met ons op.

Méér nieuwe oude boeken bij Cornelissen & De Jong

oktober 7th, 2020

Kinnesine onder socialisten: ‘Om de Macht’ van Ralph Springer

Ralph Springer (1886-1942) is de joodse loodgieter, die debuteerde in het marxistische tijdschrift De Nieuwe Tijd, zijn weg vervolgde  binnen de fascistische beweging en zijn leven eindigde in een concentratiekamp. Hij had blijkbaar geen hoge beschermers zoals de tekenaar en boekbandontwerper Jo Spier (1900-1978), die dankzij zijn bewonderaar Anton Mussert “slechts” naar Theresienstadt werd gedeporteerd. En overleefde.

Om de Macht beschrijft de strijd tussen de ‘bonzen’ van de socialistische SDAP en de toen machtige vakbond NVV, Beiden springvijvers voor zetels in het parlement, gemeenteraden en provinciale staten. Volgens insiders is in het boek van Springer Roel Stenhuis, voorzitter van het NVV, één van de hoofdfiguren. Stenhuis was inderdaad een machtig man die het in zijn hoofd had nog eens de baas van Nederland te worden. Hij werd na zijn aftreden (iets met vrouwen en drank) lid van de oppositionele Onafhankelijke Socialistische Partij (Jacques de Kadt was toen zijn partijgenoot) en kwam van daaruit in fascistisch vaarwater. Ook de linkse beweging kende haar misleide afvalligen.

Springer beschreef die machtsstrijd met zo veel inzet en nijd dat kenners wel moesten concluderen dat  bij de schrijver afgunst een grote rol speelde. Hij haatte inderdaad A.M. de Jong (die van Merijntje Gijzen) die door velen werd gezien als  de cultuurpaus van de socialisten.

Springers vuistdikke boek werd overal bekritiseerd en afgekraakt. Maurits Dekker was een van de weinigen die hem in Links Richten wat wilde vergeven: mits Springer weer op het juiste (linkse) pad zou geraken. maar ja, wat was dat? Net als bij de kerksplitsers bij de gereformeerden wisten de linkse kameraden er ook wat van. Maurits Dekker, die zich ook al miskend en verongelijkt voelde (hij schreef veel, soms te gehaast, maar altijd boeiend) was nog net geen radencommunist (zoals Herman Gorter) maar zijn vrouw wel. Dat laatste natuurlijk geheel terzijde.

Zie ook: Een ander tragisch leven: Ralph Springer (1886-1942).

Ralph Springer (z.j.[1931]). Om de macht. Leiden: Batteljee & Terpstra, 433 pp, modernistische belettering, omslag rafelig en met waterschade (zie foto), achterplat los, binnenwerk prima, maar met roestvlekjes. Naam (Adelleid V.) en datum op schutblad ("voor je verjaardag, 1 november 1931"). Zeer zeldzaam. € 35,50 (incl. verzendkosten). Neem contact met ons op.
augustus 5th, 2020

Een ander tragisch leven: Ralph Springer (1886-1942)

Ralph Springer (1886-1942) kan de meest opmerkelijke en tragische vooroorlogse schrijver worden genoemd. Hij was een joodse loodgieter, op zich al een unicum, die debuteerde in het marxistische tijdschrift De Nieuwe Stem waarvan Henriette Roland Holst redactrice was. In 1917 kwam zijn eerste boek uit: De gezellige staking. Optimistisch-realistische roman. Wie hem bij De Nieuwe Stem binnenbracht is onbekend, maar de uitgever Willy Brusse waarschuwde al direct tegen hem: de man deugt niet.

Dat bleek al snel toen van Springer in 1931 een vuistdik boek Om de macht verscheen waarin de ‘bonzen’ van de SDAP en de moderne vakbeweging werden afgebrand. Oudegeest, Troelstra, Albarda… allemaal oplichters en bedriegers. In het fascistische blad De Bezem, redacteur Jan Baars, verscheen een lovende recensie. Volgens de jonge Garmt Stuiveling was het een schandalig slecht boek. Springer voelde zich bij de fascisten thuis. Mussolini was een groot mens.

In de oorlog werd Springer, hoewel gemengd gehuwd, opgeroepen om te gaan graven. Hij meldde zich en werd doorgestuurd naar Auschwitz waar hij in 1942 de dood vond. Zijn weduwe Janna Antje van der Wal herbergde onderduikers, werd verraden en zat een jaar vast in Vught. Ralph Springer behoort tot de vergeten schrijvers, maar zijn werk is grotendeels gedigitaliseerd. Dat laatste geldt (nog) niet voor zijn, toch wel wat kritische, analyse van het anti-semitisme en de toen omgaande rassentheorieën.

Naar aanleiding van: Ralph Springer (1928). Het wondere avontuur van den heer Herman Lobbes. Teunmeubelenfabrikant. Amsterdam: Nederlandsche Uitgevers-maatschap. Boekbandontwerp van Wybo Meijer (1885-1942).

Zie ook: Kinnesine onder socialisten: Om de macht van Ralph Springer.

Méér oude boeken

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com