In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
juli 24th, 2013 by Jaap de Jong

Candide of het optimisme

Over een Duitse professor, Robeck genaamd

candide.jpgPrecies een jaar geleden las ik het verhaal Candide van Voltaire. Ik bezit een gaaf exemplaar met fraaie tekeningen van Paul Klee dat in juni 1977 het eigendom werd van Eline M. Jansen. Van haar weet ik niets dan dat zij het boekje wegdeed. Vandaag werd ik aan het boekje herinnerd omdat ik een mail van de UB ontving dat ik De Zwarte Zon van Jeroen Brouwers moet terugbrengen. Dat is een essaybundel met opstellen over zelfmoord. Brouwers houdt zichzelf in leven door over de suïcide van auteurs te schrijven. Hij kan dat goed, doet dat graag en schrijft in De Zwarte Zon dan ook in een toon van solidariteit over de levens van auteurs die hun leven beëindigden. Een van hen was een Duits professor, Robeck genaamd. In Candide van Voltaire krijgt hij één regeltje, maar Brouwers gaf hem zes bladzijden. Dat is rechtvaardig. Zes bladzijden van Brouwers en  daarnaast één regel van Voltaire: dan heeft je leven toch nog wat zinnen gehad. Die ene regel bij Voltaire was trouwens voor mij aanleiding mij in het leven en de dood van Johannes Robeck te verdiepen. Ik was een beetje vermetel en dacht even dat ik de eerste zou zijn, maar kwam al snel bij Jeroen Brouwers terecht. Wie goed zoekt zal altijd meer vinden dan eigenlijk wenselijk is, maar dit terzijde.

Voltaire laat in Candide een oude vrouw tegenover Cunegonde en Candide over haar leven vertellen. Een leven waarin zij tal van lieden ontmoette die van hun bestaan walgden, maar zo zegt zij dan: ‘slechts twaalf heb ik vrijwillig een eind aan hun lijden zien maken: drie negers, vier Engelsen, vier inwoners van Geneve en een Duitse professor, Robeck genaamd.’

Johannes Robedk werd op 13 september 1672 te Calmar in Zweden geboren. Hij studeerde theologie en filosofie in Uppsala en schreef een dissertatie over de vraag of zelfmoord al dan niet geoorloofd zou zijn. Het werd hem evenwel niet toegestaan zijn proefschrift in het openbaar te verdedigen. Robeck verhuisde naar Duitsland en veranderde van geloof: van Luthers tot katholiek (Jezuïet). In 1734 sloot hij zich op in zijn studeerkamer om nogmaals een apologie betreffende de zelfmoord te schrijven. Aan de theoloog Johann Nicolaus Funck gaf hij zijn manuscript in bewaring en een brief waarin hij aankondigde zelfmoord te plegen.

Wie op het internet rondsnuffelt zal snel stuiten op Johannes Robecks’ filosofische apologie van de suïcide (http://bit.ly/12jeT4T) De verhandeling is door de hoogleraar Johann Nicolaus Funccius (Funck) voorzien van voorwoord en commentaar. Het register bevat een groot aantal verwijzingen naar het stoïcisme en haar verdedigers  zoals Seneca. Volgens Brouwer behoort het werkje van Johannes Robeck tot de beroemdste zelfmoordverhandelingen uit de achttiende eeuw. De argumenten hebben in elk geval een rol gespeeld in het debat over de zelfmoord en euthanasie.

Jeroen Brouwer besluit zijn opstel met het memoreren van een getuigenis van het einde van het leven van Johannes Robeck. Ik citeer: In juni 1735 ging de priester [Johannes Robeck] naar Bremen om er zijn testament te maken. Daarna zag men hem op een heldere dag in onberispelijke wereldlijke kleding op de Weser helemaal alleen in een bootje stappen, dat hij zelf had gekocht, en tot grote verbazing van alle toeschouwers van de oever wegroeien. Een paar dagen later vond men zijn lijk in de Weser, drie mijl van Bremen, in een dorp, waar hij werd begraven.

En nu naar de UB om De Zwarte Zon van Brouwers weg te brengen en daarna de planten bewateren en wat wieden in de tuin.

Geef een reactie

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com