In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
maart 11th, 2021 by Jaap de Jong

Een dame-in-het-zwart in een Deventer boekerij. De vertelkunst van J.H. van den Berg.

Gisteren arriveerde de autobiografie van J.H. van den Berg. Op het scherp van de snede. Memoires van een gewraakt schrijver. Ik had ooit het voorrecht Van den Berg te spreken. Het was een lang gesprek in zijn appartement in Antwerpen, dat kort duurde. Of was het een monoloog? Tweeënhalf uur lang tussen zijn boeken en zijn vlinderverzameling zitten en luisteren naar de reconstructie van zijn leven, van een leven zoals hij dat zag. Een belevenis was het zeker. Aan het einde vertelde Van den Berg dat – als hij het onderwijs zou mogen hervormen – theologie als hoofdvak in het curriculum zou staan [zie interview]. Zou het dan wel goed zijn gekomen met het onderwijs?

In zijn autobiografie komt die hang naar boeken, de natuur en de theologie terug. Hij vertelt over de boeken uit de opgeheven universiteiten van Franeker en Harderwijk die in zijn geboortestad Deventer lagen: in het stadhuis. Een prachtverhaal waarin hij alles uit de kast haalt en tegelijkertijd zijn fenomenale vertelkunst demonstreert. Ik laat het hier in zijn geheel volgen.

Enkele weken daarna stapte ik alleen het stadhuis binnen – dat was toen nog mogelijk, omdat niemand op de vreemde gedachte kwam dat er wel eens gestolen zou kunnen worden. Het kamertje met de dame-in-het-zwart was leeg. Ik ging naar de grote zaal en bleef even op de drempel staan. Daar waren al die folianten! Mijn genot duurde kort. Het dametje zag mij staan, pakte mij bij de arm en er bleef voor mij niets anders te doen dan het stadhuis te verlaten. Het deerde mij niet. Het leek mij heel juist dat ik, een onbekend jongetje, geen toegang had. Maar enkele weken later was ik er weer. Zij herkende mij! Ik vroeg haar of ik de boeken mocht zien. Ze nam mij bij de hand en voerde mij tot in het midden van de grote zaal zodat ik alle boeken zien kon. Daar bleef het bij. Maar ik kwam weer. En weer. Ze begon mij te vertrouwen. Liet mij weleens alleen in de zaal. Nam op mijn beleefde verzoek een boek van de boekenplank en opende dat voor mij. – Toen mocht ik zelf een boek van zijn plek nemen en het voorzichtig openslaan. Daarna nam ik een foliant en opende die. Op de eerste bladzijde stond, met vlotte hand geschreven, een naam, welke weet ik niet meer. Wat onder die naam stond, dat weet ik nog goed! Daar stond, in prachtig handschrift: Hoogleraar in de Heilige Godgeleerdheid aan de Universiteit van Franeker. Dat zoiets bestaan had! Dat een mens zoiets had kunnen bereiken! – Later, veel later, toen ikzelf hoogleraar was geworden, nog wel in de inmiddels helaas niet meer zo heilige Godgeleerdheid, herinner ik mij dat boek met het zwierige handschrift – en ik voelde mij voldaan. Op den duur – ik was inmiddels leerling geworden van de Deventer Rijks Hogere Burger School – werden mij meer vrijheden gegund. Toen wachtte mij een tweede verrassing. Ik ontdekte een boek met de titel De Nederlandse Insecten. Schrijver: J.Th. Oudemans. In dat boek werden de Nederlandse insecten beschreven. Elk insect met zijn ‘Latijnse’ en – als die bestond – Nederlandse naam. Daarna de eigenschappen van het insect. In strakke taal, zonder werkwoorden. – Het duurde niet lang of ik mocht het boek mee naar huis nemen. Voor een week. Voor enkele weken. – Nu bezit ik het boek zelf! Het is mij, door veelvuldig gebruik, vertrouwd geworden. Ik kan het te midden van de vele boeken in mijn bibliotheek, geblinddoekt vinden. De magie die ik de eerste keer, daar in de zaal van het stadhuis ervoer, is niet geweken.


Visscher, Jacques de & Hub Zwart (red.) (2013). Op het scherp van de snede. Memoires van een gewraakt schrijver. Aangevuld met vier essays over hedendaagse cultuur – Jan Hendrik van den Berg. Kalmthout:Pelckmans.

Dit item behoort tot de boeken die ik niet verkoop. Hier een opgave van de Bergiana die ik wėl verkoop.

Geef een reactie

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com