Over Charles Darwin (1809-1882) is en wordt nog altijd veel geschreven. Ook contra hem, want gereformeerden en evangelische christenen blijven op dit punt waakzaam. Zeker zo interessant is, althans voor de Nederlandse geschiedenis van de 19e eeuw, de vertaler van Darwin: Hermanus Hartogh Heys van Zouteveen (1841-1891). Hartogh Heys studeerde rechten en promoveerde op de statistieken van de provincie Drenthe. Hij had veel meer belangstelling voor de natuurwetenschappen en werd een warm pleitbezorger voor de onderzoekingen en conclusies van Darwin met wie hij jarenlang correspondeerde.
Hartogh Heys van Zouteveen werd vrijdenker en actief in de vereniging De Dageraad die hij financieel steunde. Hij raakte onder meer bevriend met de ex-predikant Domela Nieuwenhuis. Over Hartogh Heys is een uitgebreid lemma te vinden in het Biografisch Woordenboek van de Nederlandse Arbeidersbeweging.
In dat lemma wordt overigens geen aandacht geschonken aan de verbinding die Hartogh Heys legt tussen Darwin’s evolutietheorie en de godsdienstwetenschap. Meer specifiek: de aanpassing van het fenomeen van de waarneming & de denkbeelden aan wat nodig is voor overleving van de soort (Over den oorsprong der Godsdienstige denkbeelden van een evolutionistisch standpunt (Amsterdam 1883). In dit verband wees Hartogh Heys op het werk van de Italiaan Tito Vignoli, een vroege voorloper van de projectietheorie die later in Nederland door Fokke Sierksma werd opgepakt. Tito Vignoli was op dit terrein erg origineel. Dit terzijde, het thema komt misschien nog eens hier terug bij de bespreking van de Nederlandse vertaling van Mythe e Scienza van Vignoli uit 2017 (vertaling Gerrit Drost (1946-2011) en Maggy Wishaupt), zo schreef mij de kompaan.
In de vertaling van dit werk van Darwin is een uitgebreide inleiding van Hartogh Heys van Zouteveen opgenomen. Het boek is uitgegeven bij E & M. Cohen die een geheel eigen plek innam binnen de Nederlandse uitgeverswereld, maar ook dit terzijde.
Darwin, C. (1884). De afstamming van de mensch en de seksuele teeltkeus. Arnhem/Nijmegen: Gebr. E. & M. Cohen. Goed, maar mist een tweetal afbeeldingen (uitgeknipt door 'n barbaar of Homo rudolfensis). VIII, 513 pp., VI, 3e druk. Met illustraties vertaling en inleiding door H. Hartogh Heys van Zouteveen. Uit de collectie Igor Cornelissen, incl. krantenknipsels. € 21,00 (incl. verzendkosten). Bestellen? Mail ons of neem contact met ons op.
Meer nieuwe oude boeken bij ’t Wasdom
Geef een reactie