In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
april 4th, 2021 by Jaap de Jong

Licht dat blijft

Zaterdag een lading kunstboeken en reproducties uit een opbergplaats gehaald, gesorteerd en naar het antiquariaat gebracht. Tussen veel ander moois (zoals Millet Mappe – Feuerbach Mappe) vond ik ook een studie over de wordingsgeschiedenis van De aardappeleters van de hand van de kunsthistoricus J.G. van Gelder (1903-1980). Dat verhaal interesseerde mij en niet zonder reden. In de jaren zeventig bezocht ik met mijn familie het Kröller-Müllermuseum. Wij gingen voor het eerst op vakantie en kampeerden in de achtertuin van een tante en oom die op de Veluwe woonden. Het regende die zomer alsof het november was. Alles nat in Nunspeet, dus naar het museum om op te drogen. Ik was nooit eerder in een museum geweest. Dat is logisch, kunst is ijdel vermaak.

Kort voor vertrek uit het museum mochten we een plaat uitzoeken. Ik koos voor De aardappeleters, een schilderij van Vincent van Gogh (1853-1890) uit de beginjaren van zijn carriere, toen hij Jean-François Millet (1814-1875) bewonderde. Millet legde het boerenleven vast en Van Gogh kopieerde hem. (verg. bijv. De Zaaier). Maar dat wist ik toen niet. De reproductie van De aardappeleters hing jarenlang boven mijn bed. Mijn keuze werd, denk ik, ingegeven door het licht dat boven de tafel hing en het vriendelijke gelaat van de boer die zijn, zo lijkt, wat somberende vrouw de melk aanreikt. Het contrast tussen het licht en de somberte. Tussen wat nog jong en dat wat ouder is, ja zelfs de verwelking nabij. Waarschijnlijk zou ik nu een volop bloesemende & bloeiende amandeltak met blauwe achtergrond kiezen. Van Gogh wees mij een uitnemende weg: vanuit het donker naar het licht. Contrast.

De kunstkenner Van Gelder bestudeerde voor zijn opstel ook de brieven van Van Gogh die, zoals iedereen weet, beter schrijft dan dat hij schildert. In een brief aan Anthon van Rappard (1858-1892) vertelt Vincent: “Ik schilder tegenwoordig niet alleen zoolang ’t licht is, doch zelfs ’s avonds bij de lamp, in de hutten, als ik ternauwernood iets op mijn palet kan onderscheiden, om zoo mogelijk iets te vangen van de eigenaardige effecten van verlichting ’s avonds, met bv. een groote slagschaduw op den muur.”

Het motief van het wroetende boerenleven, de lichtheid en de zwaarte, herhaalt Van Gogh. Zoals ook in 1885 als hij de half afgebroken toren op het kerkhof in Nuenen schildert. Het was in het jaar dat zijn vader stierf. “Ik heb willen zeggen”, zo schrijft hij zijn broer Theo, “hoe doodeenvoudig het sterven en begraven gaat, doodleuk als ’t afvallen van het herfstblad (…) hoe echter het leven en sterven der boertjes almee ’t zelfde is en blijft, gelijkmatig uitspruiten en verwelken als ’t gras en de bloempjes die daar wassen op dien kerkhofgrond. Les religions passent, mais Dieu demeure.” Het strak realisme, zoals dat van Anselm Feuerbach (1829-1880) was uit de mode. Maar met zijn techniek, palet en penseel kreeg de anatomie van het landleven het accent dat openbaart. En zo spreekt Van Gogh liegend de waarheid.

Contrast, continuïteit en verandering, bloei, verwelking, dood en opstanding. Veranderende vormen. Het licht blijft.

Gelder, J.G. van (1942). De genesis van de aardappeleters (1885) van Vincent van Gogh, in: Beeldende kunst. Maandblad onder redactie van A.M. Hammacher, J.G. van Gelder en Paul Haesarts. Jaargang 28, 1942, aflevering 1, pp. 1-8. Met acht losse platen  (compleet). Gaaf exemplaar, zeldzaam. € 22,50 (incl. pak- en verzendkosten). Interesse? Neem contact met ons op.

Millet Mappe. Herausgegeben vom Kunstwart. Kunstwart-Verlag bei Georg D.W. Callewy in München. 11 Tafeln (zw./w.), ca. 1920: Die Scholle - Der Säemann - Der Frühling - Aehrenlesserinnen - Gebetläuten [ontbreekt] - Der Manne met der Hacke - Die Schäferin - Küh an der Tränke [Holszschnitt von Baude] - Die Wasserschöpferinnen - Der Wildvogelzug - Der Tod und der Reisigträger - Die Kirche von Gréville. € 30,00 (incl. pak- en verzendkosten). Interesse? Neem contact met ons op.

Méér nieuwe oude boeken bij Cornelissen & De Jong

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com