Onder leiding van Garmt Stuiveling schreven een aantal Noord- en Zuid-Nederlandse letterkundigen hun visie op de man die zich met zijn Max Havelaar een plaats in de wereldliteratuur veroverde. Wie alles wil weten over Eduard Douwes Dekker leest natuurlijk de uitmuntende biografie van Dik van der Meulen. Dat boek doe ik niet weg, net zo min als de Volledige Werken van de man die soms irriteert, maar nooit verveelt.
Een hele generatie van (vroege) socialisten en anarchisten is mede door Multatuli gevormd. En al verklaarde hij nog kort voor zijn dood dat hij het met de socialisten wat betreft de oplossing van de maatschappelijke vraagstukken niet eens was, in de linkse kring bleef men volhouden dat Multatuli één van ons is.
Multatuli keerde zich niet alleen tegen de mooischrijverij en andere vormen van huichelarij, de kerken zagen en beschreven hem als de Boze., Een godloochenaar was hij inderdaad en daarvan nam hij nooit iets terug, al komt er in zijn Woutertje Pieterse een aardige pastoor Janssen voor. Weinigen hebben de kleinburgerlijkheid uit de negentiende eeuw, stoelend op een zekere uitleg van de Schrift, zo goed beschreven als hij. Hij werd beroemd door zijn aanval op de uitbuiting van de Javaan. Zijn andere uithalen leverden al evenzeer respons op. Vreemde man die eigenlijk niet tegen het kolonialisme was. Het moest alleen beter georganiseerd worden, zonder smeerlapperij. En het liefst met hem als heerser over Insulinde (het begrip is van hem) en zijn lieve nichtje als keizerin van Sumatra.
Het boek is eigenlijk om één reden zeer hedendaags. Wel veel tekst door deskundigen (Spigt, Resink, Beb Vuyk, Wertheim en G.W. Huygens), maar zo mogelijk nog meer illustraties. De portretten van Douwes Dekker (ze waren in zijn tijd te koop), maar ook van de huizen waar hij woonde, zijn uitgevers (schitterende foto van zijn trouwe George Lodewijk Funke), vrienden en bewonderaars.
Een portret van Domela Nieuwenhuis ontbreekt niet. Hij bewonderde en correspondeerde met Multatuli, maar schrok zich rot toen hij vernam dat de beroemde schrijver wel van de publicatie van de Max Havelaar had willen afzien, mits men hem resident van Java zou maken en hem de Orde van de Nederlandse Leeuw zou uitreiken. Dat vond Domela zo misselijk dat hij de Havelaar wel in een hoek zou willen trappen. Domela oordeelde direct daarop mild: ieder mens had immers zijn zwakheden.
Maar socialist werd Multatuli niet. En dat doet aan zijn grootheid niets af. Maar dat laatste geheel terzijde. Neen, niets terzijde: hij was een grootheid! De kompaan zou zeggen: “een briesend paard, maar ’t moest eind’lijk sneven.”
Ett, H.A., Haasse, H.S., Huygens, G.W. et al (1970). Genie en wereld Multatuli. Hasselt: Heideland/Orbis. I.z.g.st., gaaf exemplaar, 1e druk, 319 pp., vele illustraties. Prachtig omslag met doorzichtige beschermhoes en leeslint. € 27,50 (incl. pak- en verzendkosten). Interesse? Neem contact met ons op.
Méér nieuwe oude boeken bij Cornelissen & De Jong
Geef een reactie