In 't Wasdom

antiquariaat Cornelissen & De Jong – Notter | Zwolle
maart 31st, 2021 by Jaap de Jong

Uit één lap gescheurd: Schulte Nordholt en Ernest Renan

Gisteren las ik de biografie van Johannes Tielrooy (1886-1953) over Ernest Renan (1823-1892). Ik dacht bij het lezen van de titel direct aan een gedicht van Jan Willem Schulte Nordholt (1920-1995): Verlegen met mijn god. Ik las het voor het eerst in de jaren negentig en het gaf mij toen precies wat ik nodig had.

Ook ik kan wel als Strauss en als Renan/en zoveel andere geleerde heren/het vreemde fenomeen analyseren/de fabels en parabels van de man/die door het koren liep in Kanaän.

Het gedicht – waarvan ik niet weet of het credo quia absurdum van Tertulianus de boventoon voert en het humanisme de ondertoon of juist omgekeerd – eist naast kennis, die ontmythologiseert, de plek op voor emotie en het menselijke. Het al te menselijke: dat wij stervelingen zijn. Dat zou bescheidenheid moeten leren.

Historisch is het ook wel te verstaan/de oude mythe kan men er in horen/een god wordt gaarne uit een maagd geboren/doet wonderen en sterft zoals het graan/om als het graan weer op te staan.

Johannes Tielrooy schreef in 1948 een zeer leesbare ‘biografie’ over Ernest Renan, hoewel veel is weggelaten. Renan had in de jaren zestig een groot bereik met zijn La Vie de Jesus (1863). Het werd in het Nederlands vertaald en was een bestseller in de eerste jaren van de opkomst van de moderne theologie. De jaren dat men zelfs bij de bakker en de kruidenier debatteerde over de al dan niet lichamelijke opstanding van Jezus. De filosoof Opzoomer schreef overigens dat Renan in zijn biografie nog te veel over Jezus beweerde.

Een paar jaar later schreef Tielrooy in een artikel in De Nieuwe Stem (1950) over de contacten van Renan met Nederland, die met de uit Nederland afkomstige Cornelie Scheffer was getrouwd. Renan ontmoette onder meer koningin Sophie (1818-1877), die net als hij, sterk geïnteresseerd was in het werk van Spinoza. Bij haar dood schreef Renan het In memoriam, dat in meerdere Nederlandse kranten verscheen.

Johannes Tielrooy behoorde tot de factie van het humanisme die zich sterk afzette tegenover het christendom. Ik begrijp dat wel, maar vind het wat moeilijk te verstaan. Ik heb meer met de ondogmatische verlegenheid van Schulte Nordholt, geboren vanuit besef dat wij allen uit één lap zijn gescheurd.

Dan ben ik niet verlegen met mijn god/dan is hij vlak bij mij, dan weet ik zeker/dat hij mij aankijkt uit de donkre beker/dat eet ik zijn genadebrood/dan leef ik van zijn dwaze dood.

Zo min als er een humanisme is zonder humanisten is er ook geen christendom zonder christenen, maar toch blijf ik er bij dat het christendom een humanisme is.


Tielrooy, J. (1948). Ernest Renan. Een groot humanist. Amsterdam: EM. Querido. Gebonden in linnen met gouden belettering op rug en logo uitgever op voorplat. Met omslag (licht besch.). 179 pp., met bibliografie. Niet meer leverbaar

Geef een reactie

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com