Zojuist ging de Tachnitz edition (volume 4857, 1928) van Nigger Heaven door mijn vingers. Die titel verwijst naar de galerij van kerk en theater die uitsluitend was gereserveerd voor zwarten, terwijl blanken hun plaatsen op de begane grond innamen. Het boekje werd in 1926 door Carl van Vechten (1880-1964) geschreven. Zijn achternaam wijst op zijn Nederlandse afkomst, maar het is niet duidelijk of de voorouders van Van Vechten in de zeventiende eeuw of pas in de negentiende eeuw in Iowa aankwamen. Carl van Vechten werkte als muziekcriticus bij de New York Times, maar gaf in 1932 zijn schrijverscarrière op voor de portretfotografie waarmee hij ook wereldberoemd werd. Hij maakte onder talloze andere beroemdheden ook portretten van Marc Chagall, Marlon Brando, Ella Fitzgerald, F. Scott Fitzgerald en Gertrude Stein (zie foto hieronder).
Van Vechten maakte in de jaren twintig deel uit van de Harlem Renaissance, een emancipatiebeweging van Afro-Amerikaanse schrijvers en kunstenaars uit de jaren twintig van de vorige eeuw. De wijk Harlem in New York was onder invloed van de immigranten ook een artistieke smeltkroes en daaruit kwam een zelfbewuste groep van mensen naar voren die zich de “New Negroes” noemden. Van Vechten portretteerde die groep in Nigger Heaven. Het nachtleven in Harlem had de belangstelling van Van Vechten en hij bezocht de gelegenheden waarin de kerkvaders van de jazz optraden. Van Vechten maakte een sensationeel portret van een subcultuur waarin jazz, sex en drugs meer dan een bijrol vervulden. De socioloog W.E.B. Du Bois verwierp dat portret van Van Vechten voor wie “life is just one damned orgy after another, with hate, hurt, gin and sadism”. Hij zag meer in assimilatie en wees erop dat de gemiddelde zwarte of kleurling kerk, kroeg en/of film bezocht en net zo conservatief of progressief ofwel zo normaal als iedere andere arbeider was. Nigger Heaven beschrijft dus volgens Du Bois een marginale subcultuur.
Mogelijk kocht Igor Cornelissen – uit wiens nalatenschap dit boek komt – het boek vanwege zijn interesse in het thema assimilatie en culturele persistentie. Daarnaast had hij uiteraard grote belangstelling in de (jazz)wereld uit de jaren twintig die Van Vechten beschrijft. Die periode uit de jazzgeschiedenis stond bij hem hoog aangeschreven. Op een zondagmiddag gaf hij ons een drie uur durend college over de kerkvaders van de jazz. Los daarvan genoot hij die middag overigens ook van George Melly (1926-2007) – Give Her a Little Drop More – die hij eens in Amsterdam voor een winkelraam aantrof. De uitnodiging om een drankje te doen weigerde Igor omdat hij meende dat een vergadering bij Vrij Nederland belangrijker was. Hij had een leven lang spijt van die beslissing.
Uit een bijgevoegd krantenartikel, ingeplakt op het schutblad van Nigger Heaven, maak ik op dat Carl van Vechten ook de beheerder (en uitgever) was van de werken van de schrijfster Gertrude Stein (1874-1946) die hij in 1935 portretteerde. Gertrude Stein speelt een bijrolletje in een roman van Kerrie Maher die mij afgelopen week onder ogen kwam: De boekverkoopster van Parijs. Maar dat is een ander verhaal.
Vechten, Carl van (1928). Nigger Heaven. Leipzig: Bernard Tauchnitz. Nr. 5186 - 120. I.g.st., gebonden in linnen, 270 pp.. Uit de collectie van Igor Cornelissen, with a glossary of 'negro words and phrases', Tauchnitz edition, vol. 4857, gouden belettering (rug), met ingeplakt krantenbericht (schutblad) over de dood van Carl van Vechten (11.12.1964), wordt verzonden als brievenbuspakket, € 47.50