Ik trok vanmorgen een boekje met teksten van Hermann Hesse (1877-1962) van een boekenplank. De titel – De terugkeer van Zarathoestra en andere gedenkschriften tegen het radicalisme van rechts en links – is zojuist verkocht, maar ik blader graag in boeken die het huis verlaten. Om daarna spijt te krijgen dat ik het aanbood.
Ditmaal trof mij een tekst uit 1931 waarin Hesse reageert op een vraag om zich tot het communisme te bekennen. Hesse was een a-politieke schrijver dus het antwoord laat zich raden.
Die a-politieke opstelling betekent absoluut niet dat hij geen stelling nam inzake sociale en politieke vraagstukken. Integendeel. Hesse was ervan overtuigd dat het zeer persoonlijke geweten als zand kan dienen in de raderen van de ideologische gelijkschakeling. En bij aansluiting volgt direct de gelijkschakeling. Het geweten richt individueel weinig uit, maar het gewetensoordeel weegt zwaar als het door velen wordt bevestigd en aangemoedigd, zo schrijft hij ergens.
Nat zand weegt zwaarder en knarst des te beter, voeg ik daaraan toe. Laat uw zand dus te alle tijden nat zijn wanneer u het tussen de raderen werpt. Zand en zeker nat zoutend zand, dient nergens beter dan tussen de raderen.
In zijn antwoordbrief uit 1931 stipt Hesse het verschil aan tussen dilettanten en kunstenaars: “De echte kunstenaars en schrijvers echter zult u, mocht u zich later daar eens om willen bekommeren, dat ze een onbedwingbare drang naar onafhankelijkheid hebben en direct met werken ophouden als men ze wil dwingen, het werk anders dan alleen naar hun eigen geweten te doen. Ze zullen noch voor suikerbrood noch voor hoge functies te koop zijn en zich liever laten doodslaan dan zich te laten misbruiken. Daaraan zult u ze kunnen herkennen.” Waarvan akte.
Ik wens u een mooie dag met soep bij het middagmaal met wat spekjes als het kan. En een snufje zout.